1401/11/08 | بنیامین رضایی
قرارداد اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله یا آپشن (option) یکی از پیچیدهترین مفاهیم بازار سرمایه است و نوعی ابزار مشتقه محسوب میشود که فعالین بازار سرمایه میتوانند آن را خرید و فروش کنند. اختیار معامله در واقع یک قرارداد است میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اعمال معامله مشخصی در آینده را برای خود خریداری میکند. با وجود اینکه این ابزار مشتقه در بازارهای مالی بیشترین کاربرد را دارد اما در زندگی روزمره نیز استفادههای فراوانی دارد. احتمالا برای شما هم این سوال بهوجود آمده باشد که کاربردهای اختیار معامله چه هستند؟ در این مقاله به این موضوع میپردازیم و توضیح خواهیم داد که اختیار معامله چیست؟ و انواع اختیار معامله کدام است؟
اختیار معامله در زندگی روزمره
یکی از ساده ترین مثالهای قراردادهای اختیار معامله بیمه است که عامه مردم با آن آشنا هستند. در خرید بیمه (چه بیمه عمر باشد چه شخص ثالث یا هر بیمه ی دیگری) خریدار با پرداخت مبلغ مشخصی در بازههای زمانی مشخص حق استفاده از خدمت خاصی در آینده را برای خود ذخیره میکند. در واقع ممکن است در آینده شخص تمایل به استفاده از آن خدمت را داشته باشد یا نداشته باشد.
به طور مثال بیمهگزار (بیمه شونده یا در واقع خریدار بیمه) قرارداد بیمهای با کارگزار بیمه (فروشنده بیمه) منعقد میکند و حق بیمهای را به وی پرداخت میکند که در طول یک سال آینده از خدمت درمان آن بیمه استفاده کند. ممکن است در طول یک سال هیچ موردی پیش نیاد که خریدار از حق بیمه خود استفاده کند اما به محض اینکه تمایل به استفاده از این بیمه را داشت، کارگزار بیمه موظف است که هزینه دریافت آن خدمت را به بیمهگزار پرداخت کند زیرا در ازای دریافت حق بیمه متعهد شده بود.
البته مثالهای دیگری نیز در زندگی روزمره وجود دارد که نمونهای از قراردادهای اختیار معامله هستند. مانند پرداخت حق پارکینگ، رزرو هتل و پیش خرید تورهای مسافرتی و ... که بسیار با آنها سروکار داریم.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله قراردادي است بین خریدار و فروشنده که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. چنانچه از این تعریف پیداست، خریدار در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و برای خرید این حق مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت میکند. فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد میشود که هر زمان خریدار درخواست کند آن دارایی مشخص را به وی بفروشد یا از وی بخرد.
از آنجاییکه فروشنده در این قرارداد متعهد است بنابراین برای جلوگیری از امتناع وی از انجام قرارداد، وجه تضمینی را نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار میدهد.
بنابر مطالبی که گفته شد اختیار معاملهها چهار مولفه مهم دارند که در هر قرار داد تعیین میشوند که شامل:
• نوع قراداد اختیار معامله: ( اختیار خرید یا اختیار فروش) (Call or Put Options)
• زمان سررسید (Expiration Date): به مدت زمانی گفته میشود که خریدار میتواند از حق اختیار خود استفاده کند.
• قیمت اعمال (Strike Price): به قیمتی گفته میشود که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت میگیرد.
• قیمت اختیار (Premium): همان مبلغی است که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت میکند.
انواع قرارداد اختیار معامله
پس از اینکه دانستیم اختیار معامله چیست؟ خوب است به این سوال پاسخ دهیم که انواع قراردادهای اختیار معامله کدام است؟ اختیار معامله را میتوان از نظر حق اختیار، سبک اعمال و در سود و زیان بودن، در دستهبندیهای مختلفی قرار داد. انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار در دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش قرار میگیرند.
اختیار خرید
قرارداد اختیار معامله خرید به خریدار این حق را میدهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. و فروشنده نیز متعهد میشود که آن دارایی را به وی بفروشد.
اختیار فروش
قرارداد اختیار معامله فروش به خریدار این حق را میدهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد.