ملّی پی | پرداخت‌یار شبکه شاپرک بانک مرکزی

گروه اقتصاد کلان: مهمترین رویدادهای جهانی در سال 2023 از منظر اقتصادی چه خواهد بود؟ تازه‌ترین تحلیل‌ سازمان همکاری و توسعه اقتصادی حکایت از آن دارد که در سال۲۰۲۳ اقتصاد جهان کاهش سرعت رشد توأمان با تورم را تجربه خواهد کرد. «افت سطح تجارت در اروپا به دنبال جنگ در اوکراین»، «نشانه‌های افزایش بیکاری و رکود در اقتصاد آمریکا» و «انتظار بهبود اقتصاد چین» مهم‌ترین عواملی هستند که اقتصاد سال آینده میلادی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. با افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم، خرده‌فروشان انتظار دارند بسیاری از خریداران با کاهش مخارج خود، خریدهای غیرضروری را متوقف کنند و به دنبال قیمت‌های پایین‌تر باشند. بر اساس تعدادی از تحلیل‌های اخیر، چشم‌انداز اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۲۳ بدتر شده، زیرا جنگ جاری در اوکراین تجارت را به‌ویژه در اروپا تحت فشار قرار می‌دهد و بازارها در انتظار بهبود شرایط اقتصاد چین پس از ماه‌ها توقف و اختلال ناشی از قرنطینه‌های کووید -۱۹ هستند. اما در پنجاه و چهارمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرارگرفته‌اند. در بخش تحولات جهانی، به تبعات جنگ روسیه و اوکراین پرداخته شده که همچنان خبرساز است. باوجود مخالفت برخی کشورهای اروپای شرقی که وابستگی بالایی به صنعت هسته‌ای روسیه دارند، اتحادیه اروپا در حال بررسی پیشنهادی مبنی بر قرار دادن شرکت روس اتم در لیست سیاه است تا بتواند به‌ موازات گسترش ممنوعیت تجارت با این کشور در حوزه کالاها با کاربرد نظامی، صنعت هسته‌ای روسیه را نیز تحریم کند. این در حالی است که تحریم اتحادیه اروپا بر صادرات نفت روسیه سبب شده تا هند و چین واردات نفت خود را از روسیه افزایش داده و عملاً روسیه تبدیل به بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت خام چین شود، جایگاهی که تا پیش‌ از این در اختیار عربستان سعودی بوده است. تحریم‌ها به نادیده گرفته شدن ظرفیت‌های کریدوری ایران منجر شده است؛ اما احتمال پیوستن ترکمنستان به ابتکار کمربند و جاده که امتداد آن از ایران عبور می‌کند، می‌تواند منافع بالقوه و مهمی برای کشورمان داشته باشد. همچنین روابط تجاری چین و روسیه نیز با راهبرد دقیق و عالمانه چین و بهره‌برداری این کشور از جنگ اوکراین و بحران حاکم بر اقتصاد روسیه، به حجم بی‌سابقه‌ای رسیده است. تنها نکته مثبت در این میان شاید همین باشد که پس از اختلال‌های پیش‌آمده در پی تحریم‌ها و نیز انفجار خط لوله نورد استریم و درنتیجه کاهش شدید انتقال گاز روسیه به اتحادیه اروپا، بحث مدیریت بحران انرژی در اروپا بسیار پررنگ شد و اروپا، اگرچه با صرف هزینه‌های زیاد، اما موفق به افزایش بهره‌وری انرژی شد. در بخش تحولات منطقه، ماحصل سفر اخیر رئیس‌جمهور کره جنوبی به امارات، به‌عنوان یک شریک کلیدی، امضای توافق‌نامه‌هایی در حوزه نیروگاه‌های هسته‌ای، انرژی، سرمایه‌گذاری و صنایع دفاعی بود. در عربستان نیز به‌عنوان دومین بازار بزرگ سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر در خاورمیانه پس از امارات، سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها همچنان روند صعودی دارد. در سوی دیگر ماجرا، به دنبال تحریم روسیه و خارج شدن کریدور شمالی از مسیرهای ترانزیت، مدتی است که نقش کریدور میانی که از آسیای مرکزی و قفقاز می‌گذرد و به دنبال آن موقعیت جغرافیایی آذربایجان که در مسیر تجاری اروپا به چین قرار دارد، بسیار پررنگ شده است. بر همین اساس بانک جهانی با توصیه به سرمایه‌گذاری در این کشور، مسیر راه توسعه آن را ترسیم و اعلام کرده است. توصیه به سرمایه‌گذاری در کریدور میانی در حالی صورت می‌گیرد که ایران پتانسیل‌های بسیار بیشتری برای تبدیل شدن به حلقه وصل چین به اروپا دارد؛ اما به دلیل شرایط تحریم تقریباً نادیده گرفته شده است. در نقطه مقابل، احتمال بالای پیوستن ترکمنستان به ابتکار کمربند و جاده نیز منافع بالقوه و مهمی برای ایران که در مسیر این ابتکار قرار دارد، به همراه خواهد داشت، چراکه تنها کریدور ابتکار کمربند و راه که از ایران عبور می‌کند در واقع از ترکمنستان وارد ایران می‌شود. امضای یک یادداشت تفاهم بین آلمان و عراق در باب حل مسئله بحران انرژی برق در کشور عراق و نیز فروش شرکت اداره‌کننده بندر حیفا در اسرائیل به یک کنسرسیوم هندی با هدف کسب درآمد بیشتر و همچنین کاربست تخصص خارجی، ازجمله تحولات در سطح منطقه بوده است. در بخش داده‌های تازه، بحث به بار نشستن تلاش‌های دولت ترکیه در بهبود روابط با کشورهای خاورمیانه مطرح شده که خود را در افزایش درآمد صادراتی ترکیه از مجموع صادرات به کشورهای خاورمیانه و حوزه خلیج‌فارس نشان داده است. تجارت ترکیه با آسیای مرکزی نیز به دلیل ظرفیت رشد بالا، یکی از اولویت‌های کلیدی توسعه تجارت در دوران ریاست جمهوری اردوغان بوده است. افزایش دسترسی به منابع انرژی از آسیای مرکزی و توسعه اتصالات ترانزیتی با این منطقه و دسترسی گسترده‌تر به بازارهای چین از این طریق ازجمله اهداف آنکارا در این زمینه است. رشد چشمگیر تجارت غیرنفتی بین روسیه و امارات درنتیجه مناقشه اوکراین و نیز اعطای کمک‌های مالی ژاپن به دولت عراق در بخش‌های برق، نفت و منابع آبی و نیز توسعه پالایشگاه بصره، ازجمله دیگر اخبار بخش داده‌های تازه است. مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را باهدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.